Dlaczego warto inwestować w rewitalizację?

Rewitalizacja jest obszarem zainteresowania praktycznie każdego miasta w Polsce. Zgodnie z ustawą o rewitalizacji z dnia 9 października 2015, rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki (…).

W polskich miastach istnieją obszary, gdzie wieloletnie zaniedbania oraz negatywne  zmiany społeczno-gospodarcze przyczyniły się do niskiej jakości przestrzeni publicznej. Efektem tych procesów jest postępująca degradacja tkanki miejskiej, szczególnie w zakresie zużycia technicznego i zestarzenia funkcjonalnego zarówno infrastruktury, jak i zabudowy (zwłaszcza mieszkaniowej) oraz pogarszania stosunków społecznych (ubóstwo, bezrobocie, niski poziom kapitału społecznego, przestępczość). Generuje to liczne problemy gospodarcze na poziomie lokalnym. Na ten stan nakładają się współczesne, niekorzystne procesy demograficzne i przestrzenne, wśród nich przede wszystkim: niekontrolowane rozlewanie zabudowy miejskiej (ang. urban sprawl), wyludnianie się centrów i spadek liczby mieszkańców miast, dominacja indywidualnego transportu samochodowego w podróżach na obszarach miejskich, wpływająca bezpośrednio na poziom zanieczyszczenia elewacji budynków, oraz obniżona jakość przestrzeni publicznej.

Ustawa o rewitalizacji przewiduje możliwość poddania rewitalizacji niezamieszkałych terenów poprzemysłowych, w tym m.in. terenów pokolejowych, pod warunkiem przeprowadzenia działań przeciwdziałających niekorzystnym zjawiskom społecznym i gospodarczym.

Jak wskazuje raport Ministerstwa Rozwoju z 2018 roku „Rewitalizacja w Polsce. Pierwsze obserwacje i wnioski” brak środków grantowych UE może uniemożliwić realizację projektów. Możliwą opcją ich realizacji dla jednostek samorządowych stanie się partnerstwo publiczno-prywatne oraz inne formy współpracy z sektorem  prywatnym, np. tzw. projekty deweloperskie ppp.

Jak dotąd zrealizowano w Polsce jedynie cztery projekty uwzględniające rewitalizację w formule partnerstwa publiczno- prywatnego, jednak ograniczenie dostępu do zewnętrznego finansowania może spowodować zwiększenie zainteresowania tą metodą realizacji inwestycji.  Pierwszym projektem był projekt zagospodarowania terenów przydworcowych w Sopocie, polegający na rewitalizacji dworca PKP i terenów przydworcowych. Projekt był finansowany ze zwrotnych funduszy unijnych dostępnych w ramach inicjatywy JESICCA. Formuła ppp okazała się bardzo efektywna z punktu widzenia miasta, ponieważ nie wydano środków z budżetu miasta na prace przygotowawcze. Projekt realizowany był na trzech tytułach własności gruntów, więc współpracowały trzy podmioty- partner prywatny, jednostka samorządu terytorialnego oraz Spółka Skarbu Państwa. Oczywiście każdy z interesariuszy projektu uzyskał korzyści ze współpracy.

Wydaje się jednak, że zrealizowane projekty w Polsce w bardzo małym stopniu, o ile w ogóle, obejmują komponent społeczny – nie przyczyniły się do rozwiązania istotnych problemów lokalnych mieszkańców, zarówno w kontekście niwelowania pauperyzacji czy rozwoju przedsiębiorczości angażującej tę właśnie społeczność.

Partnerstwo publiczno- prywatne polega na wspólnej realizacji przedsięwzięcia, przewidującej podział ryzyka i korzyści między partnerem prywatnym, a podmiotem publicznym. Podmiot publiczny zawsze pozostaje odpowiedzialny za dostarczenie  usługi publicznej, podmiot publiczny ponosi odpowiedzialność za jakość i dostępność tej usługi.

Na świecie formuła ppp jest stosowana w celu realizacji miejskich projektów rewitalizacyjnych. Uważa się, że zrewitalizowana przestrzeń miejska, obejmująca sprawną infrastrukturę, miejsca kultury, rozrywki i edukacji oraz inicjatywy na rzecz zapewnienia pracy dla mieszkańców, przyczynia się do stworzenia warunków dla zrównoważonego rozwoju, innowacji zarówno technicznych, jak i społecznych i wzrostu zadowolenia mieszkańców.

Partnerstwo publiczno-prywatne jest formułą, która w wielu aspektach może przyczynić się do efektywnej realizacji projektów rewitalizacyjnych. Po pierwsze to partner prywatny zapewnia finansowanie projektu, pozwalając na lepszą strukturyzację finansów publicznych poprzez większą ich przewidywalność, a więc lepszą możliwość ich finansowania. Ponadto, partner prywatny jest zobligowany do zapewnienia lepszej jakości usług związanych z utrzymaniem wszystkich aktywów, jak również może być zobowiązany do realizacji działań społecznych i rozliczany poprzez stworzenie odpowiednich mechanizmów w umowie o ppp.

Biorąc pod uwagę fakt, że rewitalizacja to w głównej mierze proces społeczny należy pamiętać, że komunikacja w projekcie i jego promocja może przesądzić o jego sukcesie. Konsekwentne i rzetelne informowanie opinii publicznej przede wszystkim  pozwala na poznanie preferencji mieszkańców na etapie strukturyzacji projektu ppp. Bezpośrednie zaangażowanie społeczności lokalnej może być skutecznie wykorzystane podczas etapu zarządzania projektem.

Modele rewitalizacji są zróżnicowane i mogą obejmować różne obszary, takie jak na przykład rekonstrukcja obszarów historycznych obejmująca konserwację zabytków, czy działania w innym zakresie, takim jak walka z bezrobociem i przestępczością.  Na polskim rynku ppp funkcjonują Wytyczne PPP opracowane przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, które przedstawiają modelowe podejście dotyczące przygotowania projektu ppp, postępowania na wybór partnera prywatnego oraz zapisów umów o ppp.  Niemniej, jak wspomniano, projekty ppp w sektorze rewitalizacji są niestandardowe, przede wszystkim pod kątem ich zakresu i ryzyka. Zatem procesy ich przygotowania powinny być modyfikowane w stosunku do standardowych ścieżek postępowania, a umowy powinny uwzględniać  ich specyfikę.  Jest to istotne również w kontekście ery postpandemicznej, gdzie szeroko mówi się o pewnym przedefiniowaniu centrów miast w zakresie funkcji, takich jak zmniejszenie popytu na powierzchnie biurowe czy konieczność zwiększenia struktur biologicznie czynnych.

Pozytywne postrzeganie rezultatów projektów ppp ma bardzo duże znaczenie z punktu widzenia promocji formuły ppp w Polsce, dlatego wokół tej tematyki organizowane są wydarzenia biznesowe popularyzujące najlepsze projekty. Jednym z wydarzeń jest Forum Liderów PPP – platforma wymiany doświadczeń dla realizujących inwestycje ppp.

Naj­bliż­sza kon­fe­ren­cja po­świę­co­na part­ner­stwu pu­blicz­no-pry­wat­ne­mu w sek­to­rze re­wi­ta­li­za­cji od­bę­dzie się on­li­ne, 28 paź­dzier­ni­ka 2020 roku, Kon­fe­ren­cja jest nie­od­płat­na, stre­aming na żywo można bę­dzie obej­rzeć na stro­nie www.​pap.​pl. Re­je­stra­cja na stro­nie kon­fe­ren­cji (www.​forumli­de­rowppp.pl) gwa­ran­tu­je do­stęp do ma­te­ria­łów po­kon­fe­ren­cyj­nych.

Swój udział w pa­ne­lach dys­ku­syj­nych po­twier­dził Se­kre­tarz Stanu w Mi­ni­ster­stwie Fun­du­szy i Roz­wo­ju Re­gio­nal­ne­go, Peł­no­moc­nik Rządu ds. PPP, Pan Wal­de­mar Buda, przed­sta­wi­cie­le Mi­ni­ster­stwa Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Na­ro­do­we­go, Mi­ni­ster­stwa Fun­du­szy i Po­li­ty­ki Re­gio­nal­nej, Naj­wyż­szej Izby Kon­tro­li, In­sty­tu­tu Roz­wo­ju Miast i Re­gio­nów, Urzę­du M. St. War­sza­wy oraz Urzę­du Mia­sta Gdań­ska i wielu eks­per­tów, part­ne­rów pry­wat­nych i de­we­lo­pe­rów z za­kre­su part­ner­stwa pu­blicz­no- pry­wat­ne­go.

Pod­czas pa­ne­lu dys­ku­syj­ne­go z udzia­łem przed­sta­wi­cie­li Mi­ni­ster­stwa Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Na­ro­do­we­go mo­de­ro­wa­nej przez In­sty­tut Roz­wo­ju Miast i Re­gio­nów po­ru­szo­ne zo­sta­ną kwe­stie zna­cze­nia działań re­wi­ta­li­za­cyj­nych dla zachowania dziedzictwa narodowego. Re­wi­ta­li­za­cja może po­słu­żyć do  ad­ap­to­wa­nia obiek­tów hi­sto­rycz­nych na po­trze­by zró­żni­co­wanych funk­cji, co może wpły­wać ko­rzyst­nie na ja­kość ż­ycia w cen­trum du­żych miast.

Wy­da­rze­nie jest szan­są dla firm pry­wat­nych na po­zy­ska­nie wie­dzy z za­kre­su sku­tecz­nej re­ali­za­cji in­we­sty­cji we współ­pra­cy ze stro­ną pu­blicz­ną.

In­te­re­sa­riu­sza­mi bio­rą­cy­mi udział w pro­jek­cie re­wi­ta­li­za­cyj­nym mogą być de­we­lo­pe­rzy, firmy bu­dow­la­ne, do­staw­cy usług tech­nicz­nych, in­ży­nie­ryj­nych, in­fra­struk­tu­ral­nych, dro­go­wych, elek­tro­mo­bil­no­ści, in­no­wa­cyj­nych roz­wią­zań dla prze­strze­ni pu­blicz­nej, mebli miej­skich, oświe­tle­nia ener­go­osz­częd­ne­go, usług praw­nych, con­sul­tin­go­wych, mar­ke­tin­go­wych, urba­ni­stycz­nych i ar­chi­tek­to­nicz­nych, a także firmy ko­mer­cja­li­zu­ją­ce no­wo­pow­sta­łe po­wierzch­nie, real es­ta­te, ope­ra­to­rzy i ad­mi­ni­stra­to­rzy prze­strze­ni. Ko­rzy­ścią dla part­ne­ra pry­wat­ne­go jest dłu­go­ter­mi­no­wość kon­trak­tu ppp, który umoż­li­wia czer­pa­nie ko­rzy­ści fi­nan­so­wych z in­we­sty­cji nawet przez 30 lat. Zna­jo­mość spe­cy­fi­ki tego ob­sza­ru jest szan­są na zdo­by­cie prze­wa­gi kon­ku­ren­cyj­nej i dłu­go­ter­mi­no­we­go źró­dła do­cho­du dla firmy. Pod­czas Forum Li­de­rów PPP omó­wio­ne zo­sta­ną kon­kret­ne przy­kła­dy re­wi­ta­li­za­cji w opar­ciu o pol­skie stu­dia przy­pad­ków Za­go­spo­da­ro­wa­nia pół­noc­ne­go cypla Wyspy Spi­chrzów w Gdań­sku oraz pla­no­wa­nych w War­sza­wie in­we­sty­cji w Za­go­spo­da­ro­wa­nie kwar­ta­łu za­bu­do­wy w oko­li­cy Ba­za­ru Ró­życ­kie­go wraz z miej­ską czę­ścią ba­za­ru, oraz Pro­jekt Osie­dla War­sza­wy i re­wi­ta­li­za­cja w cen­trum Łodzi.

Kon­fe­ren­cja jako ostat­nie wy­da­rze­nie bran­żo­we w tym roku bę­dzie miała cha­rak­ter pod­su­mo­wu­ją­cy. Pod­czas dys­ku­sji spo­dzie­wa­ny jest ko­men­tarz eks­perc­ki na temat rynku, bi­lans uda­nych i nie­uda­nych przed­się­wzięć i pre­zen­ta­cja do­tych­cza­so­wych do­brych i złych do­świad­czeń.

 

Alina Sarnacka, Kamila Król