Według harmonogramu działań Najwyższej Izby Kontroli na rok 2019 przedsięwzięcia realizowane w formule partnerstwa publiczno-prywatnego będą ponownie przedmiotem kontroli. Ma ona odpowiedzieć na pytanie „Czy przedsięwzięcia podejmowane przez jednostki samorządu terytorialnego z udziałem partnera prywatnego w formule PPP przygotowano i realizowano prawidłowo i skutecznie?”.
Kontrole mają się odbyć na przełomie III i IV kwartału.
Pierwsza miała miejsca w 2012 roku. Celem jej była ocena legalności, rzetelności i gospodarności przygotowania i realizacji inwestycji partnerstwa publiczno-prywatnego. Sprawdzano przygotowanie podmiotu publicznego do realizacji przedsięwzięć PPP, stopnień korzystania z formuły PPP w realizacji zadań publicznych, prawidłowość przygotowania projektów PPP, prawidłowość wyboru partnera prywatnego, postanowień umownych, kwestie zarządzania realizacją projektów PPP, stan realizacji projektów PPP w odniesieniu do założeń, analiz i warunków umów, zgodności efektów projektów PPP z założonymi celami, koszty realizacji projektów PPP oraz realizację obowiązków sprawozdawczych. Kontrola dotyczyła lat 2009–2012 (I półrocze), czyli okres po zmianie regulacji dotyczących partnerstwa publiczno-prywatnego.
Wówczas
„NIK pozytywnie oceniła podejmowanie przez podmioty publiczne przedsięwzięć w systemie partnerstwa publiczno-prywatnego, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości oraz pomimo niewielkiej dotychczas skali realizacji inwestycji publicznych w formule PPP. Kontrolowane jednostki w zróżnicowanym stopniu były przygotowane do realizacji przedsięwzięć PPP. Najlepiej były przygotowane jednostki zaangażowane w realizację przedsięwzięć PPP w większej skali, które korzystały z fachowego doradztwa i analizowały przyczyny niepowodzenia nieudanych postępowań. Doradcy, których zadaniem było przeprowadzenie analiz i przygotowanie przedsięwzięcia, byli zatrudniani w sposób gospodarny i przy zachowaniu zasad konkurencji. Nieprawidłowości polegały na nierzetelnym przygotowaniu niektórych przedsięwzięć PPP, co nie pozwoliło na wyłonienie partnera prywatnego do ich realizacji lub prowadziło do zawarcia umów na warunkach niekorzystnych dla podmiotu publicznego. Podejmowano też próby realizacji przedsięwzięcia PPP bez przeprowadzenia analiz wskazujących na optymalny sposób realizacji planowanej inwestycji publicznej lub ignorowano wyniki przeprowadzonych analiz w postępowaniach zmierzających do wyboru partnera prywatnego. Negocjowane umowy nie dochodziły do skutku, ponieważ podmioty publiczne dążyły do obarczenia maksymalnym ryzykiem przedsięwzięcia partnera prywatnego i nie godziły się na dopłaty na rzecz partnera prywatnego, nawet kiedy takie dopłaty wynikały z przeprowadzonych analiz.”
Kontroli zostały poddane 43 postępowania zmierzające do wyboru prywatnego partnera (14 postępowań nie zakończonych), w wyniku których zawarto 17 umów. Kontroli poddano realizację wszystkich zawartych umów, także 4 umów podpisanych przed okresem objętym kontrolą, z czego 21 % stanowiły przedsięwzięcia dotyczące parkingów i garaży, także z towarzyszącą infrastrukturą handlową, 19% stanowiły obiekty o charakterze sportowo-rekreacyjnym, 12% dworce kolejowe i 12% drogi. 7% stanowiły obiekty służby zdrowia, oszczędności energii, transportu publicznego oraz zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Po 5% stanowiły przedsięwzięcia dotyczące usług pogrzebowych i gospodarki odpadami. NIK negatywnie oceniła działania 4 podmiotów. „Nieprawidłowości, nie powodujące jednak negatywnej oceny NIK, stwierdzono w 4 skontrolowanych jednostkach, a uchybienia w 1. Wartość przedsięwzięć zainicjowanych w formule PPP stanowiła 14% w stosunku do wartości inwestycji ogółem zainicjowanych w kontrolowanych podmiotach. Wartość zawartych umów w stosunku do wartości wszczętych postępowań PPP wyniosła 11%. Dla porównania, podpisaniem umów zakończyło się 74% wszczętych przedsięwzięć inwestycyjnych ogółem. Należy przy tym zaznaczyć, że do kontroli typowano podmioty, w których stosowano partnerstwo publiczno-prywatne oraz w których przedsięwzięcia PPP były najbardziej zaawansowane”
Według raportu NIK „ podstawową przesłanką korzystania z partnerstwa publiczno-prywatnego przy realizacji celów publicznych był brak innych źródeł ich finansowania. Tym samym niedostateczną wagę przywiązywano do innych korzyści płynących z tego partnerstwa, polegających np. na szybszym i tańszym procesie budowy obiektów przez partnera prywatnego, lepszej jakości zarządzania oraz bardziej efektywnej eksploatacji inwestycji będącej przedmiotem partnerstwa (…) W podmiotach, w których przedsięwzięcia PPP występowały jedynie incydentalnie i miały niewielką skalę, nie tworzono komórek odpowiedzialnych za ich przygotowanie i realizację. W podmiotach realizujących przedsięwzięcia PPP w większej skali tworzone były zespoły zadaniowe lub w strukturze organizacyjnej wyodrębniano wyspecjalizowane komórki. NIK uznała takie postępowanie za racjonalne. Negatywnie oceniono jedynie utworzenie spółki celowej, która miała znaleźć partnera prywatnego do budowy parku wodnego w Sanoku (…)”
Możemy również przeczytać, że „Najczęstszym błędem w skontrolowanych przedsięwzięciach PPP było nierzetelne ich przygotowanie, bez wcześniejszych analiz lub nieuwzględnianie wyników sporządzanych analiz w warunkach prowadzonego postepowania (…) Bez wcześniejszego przeprowadzenia jakichkolwiek udokumentowanych analiz zawarto 6 z 17 umów. Niepełne lub wadliwe analizy skutkowały podpisaniem dwóch umów na warunkach niekorzystnych dla podmiotu publicznego. Ze względu na brak analiz lub z powodu nieuwzględnienia w postępowaniu wniosków wynikających z analiz, niepowodzeniem zakończyły się negocjacje w 10 spośród 43 skontrolowanych postępowań (…)”
Kwestię trybu wyboru partnera prywatnego NIK oceniła prawidłowo. Natomiast „W dwóch postępowaniach NIK wskazała jednak na nierówne traktowanie zainteresowanych podmiotów. Natomiast w ogłoszeniach o koncesji nie wymieniano wymaganego w art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym kryterium podziału ryzyk. Kontrola wykazała także przypadki braku lub nierzetelnego dokumentowania przebiegu negocjacji (…)”
Według NIK „ niektóre podmioty publiczne nie traktowały umów koncesji jako przedsięwzięć partnerstwa publiczno-prywatnego. W konsekwencji – nie stosowały ustawy o PPP w postępowaniach zmierzających do wyłonienia koncesjonariusza. NIK kwestionowała takie podejście jeśli zawierane umowy koncesji spełniały ustawową definicję partnerstwa publiczno-prywatnego, bowiem polegały na wspólnej realizacji przedsięwzięcia opartej na podziale zadań i ryzyk (…)”
W kwestii umów PPP „Dwie umowy z partnerami prywatnymi zawierały postanowienia niekorzystne dla podpisujących je podmiotów publicznych, a w dwóch innych umowach stwierdzono pomyłki, które zostały skorygowane jeszcze w trakcie trwania kontroli. Realizacja sześciu umów była opóźniona, z czego do opóźnień realizacji dwóch umów doszło z powodu zaniedbań podmiotu publicznego. Stwierdzono nierzetelność nadzoru podmiotów publicznych nad realizacją pięciu umów „.
Dalej czytamy, że „ Kontrola nie wykazała rozbieżności pomiędzy efektami realizacji umów, a celami dla realizacji których podejmowano przedsięwzięcia PPP. Należy jednak mieć na uwadze, że umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym są zawierane na okresy wieloletnie i od ich podpisania upłynęło stosunkowo niewiele czasu (…) Wydatki na realizację przedsięwzięć PPP były na ogół racjonalne, chociaż w dwóch skontrolowanych podmiotach NIK wskazywała na niewielkie zaawansowanie projektów realizowanych w formule partnerstwa publiczno-prywatnego mimo znaczącego zaangażowania środków i znacznych nakładów pracy (…) Sprawozdawczość dotycząca PPP (sprawozdania Rb-Z-PPP) obejmowała zaledwie ok. 24% zawartych umów w formule szeroko rozumianego partnerstwa publiczno-prywatnego, bowiem w praktyce Ministerstwo Finansów nie wymaga składania sprawozdań, gdy partnerstwo jest realizowane w formie umowy zawartej na podstawie innych przepisów niż ustawa o PPP. Wśród skontrolowanych powszechny jest pogląd, acz w opinii NIK nieuzasadniony, że przy zawieraniu umowy koncesji nie ma obowiązku stosowania ustawy o PPP ”.
O wynikach nowej kontroli dowiemy się w II kwartale 2020 roku.
Violetta Drabik-Franiewska
Źródło: www.nik.gov.pl