Z danych opublikowanych w najnowszym raporcie Polskiego Alarmu Smogowego za 2023 rok wynika jednoznacznie: najbardziej zanieczyszczonym miastem w Polsce ponownie została Nowa Ruda, położona w województwie dolnośląskim. To miasto, leżące w tzw. Obniżeniu Noworudzkim, już od kilku lat nie schodzi z czołówki niechlubnych zestawień. W 2023 roku przekroczyło ono unijne normy jakości powietrza aż przez 56 dni smogowych, co oznacza niemal dwa miesiące z powietrzem zagrażającym zdrowiu.
Największy problem? Niska emisja – czyli dym z domowych pieców opalanych węglem i drewnem, zwłaszcza w starej zabudowie kamienicznej. W połączeniu z niekorzystnym ukształtowaniem terenu oraz zjawiskami atmosferycznymi, takimi jak inwersja temperatury, powoduje to zatrzymywanie zanieczyszczeń w dolinach, z dala od naturalnej cyrkulacji powietrza.
Nie tylko Nowa Ruda – najbardziej zanieczyszczone miasta w Polsce
Choć najbardziej zanieczyszczonym miastem pozostaje Nowa Ruda, to w niechlubnej czołówce znalazły się również inne zanieczyszczone miasta w Polsce. Oto jak prezentuje się pierwsza dziesiątka pod względem liczby dni smogowych w 2023 roku:
- Nowa Ruda – 56 dni
- Sucha Beskidzka – 44 dni
- Nowy Targ – 37 dni
- Żywiec – 31 dni
- Lwówek Śląski, Radomsko, Nowy Sącz, Wodzisław Śląski, Mosina – po 29 dni
- Nowe Miasto Lubawskie – 28 dni
Jak widać, problem ten dotyczy nie tylko Śląska, ale także Małopolski, woj. łódzkiego, wielkopolskiego i warmińsko-mazurskiego. Na uwagę zasługuje obecność takich miejscowości jak Sucha Beskidzka czy Nowe Miasto Lubawskie, które pomimo niewielkiej wielkości zmagają się z ogromnym problemem zanieczyszczeń powietrza.
Rakotwórczy benzo(a)piren – cichy zabójca z kominów
Szczególnie niepokojący jest poziom benzo(a)pirenu – związku chemicznego należącego do wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, uznawanego przez Światową Organizację Zdrowia za substancję rakotwórczą. W Suchej Beskidzkiej stężenie tego związku przekroczyło normy WHO aż o 600%. Według raportu PAS aż w 64 polskich miastach występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów B(a)P, a w 11 z nich normy te zostały przekroczone ponad czterokrotnie.
Wysokie stężenia tego związku są efektem nieefektywnego spalania paliw stałych, przede wszystkim węgla i drewna, często w przestarzałych kotłach typu „kopciuch”.
Polska na mapie Europy – czarne punkty wśród zielonych
Problem smogu w Polsce nie ogranicza się jedynie do lokalnych zestawień. Na mapie Europy Polska wypada szczególnie źle. Według Europejskiej Agencji Środowiska, 12 z 20 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie to właśnie polskie miejscowości.
W latach 2021–2022 sytuacja wyglądała następująco:
- Nowy Sącz – 374. miejsce na 375 miast europejskich
- Piotrków Trybunalski, Łomża, Żory, Kraków – wszystkie w ostatnich 10 miejscach
Mimo widocznych postępów – np. Kraków wyraźnie poprawił jakość powietrza dzięki strefom czystego transportu – wciąż wiele miast znajduje się w stanie poważnego przekroczenia norm jakości powietrza.
Dlaczego polskie miasta mają najwięcej smogu?
Główne przyczyny zanieczyszczenia powietrza w Polsce są dobrze znane:
- Niska emisja – aż 78% zanieczyszczeń pochodzi z domowych źródeł spalania
- Transport drogowy – znaczące źródło tlenków azotu, szczególnie w dużych miastach
- Przemysł i elektrownie węglowe
- Spalanie śmieci, w tym tworzyw sztucznych w piecach
Na problem zwraca uwagę nie tylko Polski Alarm Smogowy, ale również dane z Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ) oraz czujniki jakości powietrza dostępne w czasie rzeczywistym w wielu polskich miastach.
Dobre wieści i działania naprawcze
W ostatnich latach można dostrzec jednak pozytywne trendy. Coraz więcej gmin wdraża uchwały antysmogowe, które zakładają wymianę przestarzałych kotłów na nowoczesne źródła ogrzewania. Działania te już przynoszą efekty:
- Nowa Ruda zmniejszyła stężenie benzo(a)pirenu czterokrotnie
- Nowy Targ i Rybnik zanotowały trzykrotny spadek stężeń B(a)P
- Godów – spadek z 4. miejsca na 60. w rankingu PM10
W największych miastach, takich jak Kraków, wdrażane są Strefy Czystego Transportu, ograniczające ruch starszych pojazdów emitujących duże ilości zanieczyszczeń. Do 2028 roku w całym kraju ma zakończyć się proces likwidacji „kopciuchów” – co oznacza konieczność wymiany ok. 2 milionów kotłów.
Oddychając z pełną świadomością – czas na konkretne decyzje
Choć dane dotyczące najbardziej zanieczyszczonych miast w Polsce są alarmujące, to równocześnie pokazują, że realna poprawa jest możliwa. Dzięki zintegrowanym działaniom samorządów, edukacji mieszkańców i odpowiedniemu wsparciu finansowemu, jakość powietrza może ulec radykalnej poprawie. Mieszkańcy coraz chętniej sięgają po rozwiązania takie jak oczyszczacze powietrza, które – choć nie eliminują źródła problemu – pomagają przetrwać sezon grzewczy w lepszym stanie zdrowia.
Walka ze smogiem to długoterminowy proces, który wymaga zaangażowania zarówno władz, jak i mieszkańców. Dopiero wtedy będziemy mogli powiedzieć, że Polska nie znajduje się już na końcu rankingu miast Europy z najgorszą jakością powietrza.
Chcesz wiedzieć, czym oddychasz? Sprawdź czujniki jakości powietrza w czasie rzeczywistym i włącz się w działania na rzecz czystego powietrza w swojej okolicy.
Choć problem smogu często kojarzony jest z mniejszymi miejscowościami, również 20 największych miast w Polsce odgrywa istotną rolę w ogólnym obrazie zanieczyszczenia powietrza w kraju. Wiele z nich mierzy się z emisją spalin, gęstą zabudową i wzmożonym ruchem drogowym, co wpływa na jakość życia mieszkańców. Więcej o tym, jak wygląda sytuacja w największych polskich miastach, przeczytasz w naszym osobnym artykule.
